O firmie

Zakład Doświadczalny Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Grodkowice to ponad 150-letnia tradycja w produkcji kwalifikowanego materiału siewnego ponadto prowadzimy hodowle zachowawcze roślin i zwierząt, sprzedaż nawozów, środków ochrony roślin, nasion, sadzonek drzew i krzewów. Wszystkie oferowane produkty posiadają wymaganą dokumentację.

Od czasów średniowiecza do pocz. XVII w. Grodkowice oraz sąsiadujące z nimi Brzezie były własnością rodu Zadorów. W Brzeziu zamieszkiwali Zadorowie zwani później od Lanckorony, która była wówczas także ich własnością Lanckorońskimi, natomiast Grodkowice należały do spokrewnionych z nimi Zadorów zwanych Bąkami lub Rozpierskimi.

Brzezie pojawia się w dokumentach w 1309 r.; wymieniono wówczas pierwszego znanego z imienia jego właściciela, Zbigniewa z Brzezia. Miejscowość ta z pewnością powstała dużo wcześniej ; na podstawie informacji Długosza możemy wnioskować, że już co najmniej w latach 1208-1218 istniał w Brzeziu kościół.

Natomiast najstarsze wzmianki o Grodkowicach pochodzą z lat1270 i 1380 ( Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej ). Pierwszym znanym właścicielem jest wymieniony w 1389 r. w księgach ziemskich krakowskich niejaki Pakosz, procesujący się o Grodkowice z wnukiem Zbigniewa z Brzezia . Po nim odziedziczył Brzezie jego syn, kasztelan Rozpierski Zbigniew zwany Bąk, odnotowany w Rocznikach Długosza jako poseł Władysława Jagiełły do króla duńskiego w 1423 roku.

Na początku XVI w., na krótki czas Grodkowice przeszły na własność Filipowskich, a potem Cikowskich, by w 1519 r. drogą zakupu znaleźć się rękach Lanckorońskich z Brzezia. W 1547 r. na okres 8 lat Lanckorońscy wydzierżawili swoje dobra, w tym Grodkowice i Brzezie, królowej Bonie.

W roku 1623 Brzezie i Grodkowice zmieniły właściciela. We Lwowie spisany został kontrakt sprzedaży, gdzie sprzedającą była Zofia z Brzezia Lanckorońska, a kupującym Stanisław Żeleński de Żelanka. Odtąd Żeleńscy z Żelanki herbu Ciołek dziedziczyli te dobra z pokolenia na pokolenie.

Ostatnim właścicielem był do upaństwowienia w 1945 r. Karol Żeleński, rolnik po studiach w Bonn i Krakowie.

Poprzedni drewniany dwór wybudował w Grodkowicach ok. 1670 r. Marcyan Żeleński, rozebrano go w 1902 r. i wybudowano na jego miejscu nowy, murowany pałacyk, projektu architekta Teodora Talowskiego.

W XIX w., jeszcze w starym dworze gospodarował jeden z kolejnych przedstawicieli rodu, Marcjan, wybitnie uzdolniony muzycznie, ojciec kompozytora Władysława Żeleńskiego i dziad literata Tadeusza Boya-Żeleńskigo.

W tragicznym roku 1846 został zamordowany w Grodkowicach w dniu pamiętnej rzezi nazywanej „rabacją”.

Żeleńscy to jednak przede wszystkim właściciele majątku rolnego; rolnicy i to dobrzy rolnicy. Po likwidacji poddaństwa i przejściowym kryzysie, majątek szybko staje się jedną z ważniejszych fortun w tym rejonie.

Gospodarze stawiają na hodowlę zwierząt oraz przemysł rolny. Należą do najlepszych hodowców, osiągają doskonałe rezultaty w hodowli bydła i trzody chlewnej zdobywając wiele nagród i wyróżnień. Od 1903 roku prowadzą wychowalnię prosiąt rasy Żuławskiej, tworzą własną rasę krów odznaczającą się wysoką mlecznością, posiadają największą hodowlę bydła nizinnego w Galicji.

W hodowli roślin rezultatem ich prac jest wczesna odmiana pszenicy ozimej ‘Ostka Grodkowicka’.

Rok 1945 rozpoczyna nowy etap w historii Grodkowic:

„ … W trosce o zapewnienie regionowi możliwości stałego podnoszenia kultury rolnej, spod parcelacji wyłączono częściowo 5 ośrodków…”, w tym również Grodkowice.

U podłoża tej decyzji leżała chęć utworzenia ośrodka kultury rolniczej oddziaływującego na pobliskie okolice. Czynnikiem decydującym o wyborze hodowlanego kierunku działalności była tradycja /lata międzywojenne przyniosły wyhodowanie między innymi wspomnianej już pszenicy ‘Ostka Grodkowicka’, przez prof. wydz. rol. UJ w Krakowie J. Przyborowskiego / oraz brak ośrodka naukowo – badawczego w rejonie Pogórza /Kronika Powiatu Bocheńskiego/.

Część ogólna

Zakład Doświadczalny Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Grodkowicach jest położony w woj. małopolskim, pow. wielickim, gminie Kłaj przy międzynarodowej drodze nr 4.

Odległość od Krakowa wynosi 30 km, do najbliższych miast / Bochnia, Wieliczka/ jest po 15 km.

Stacja kolejowa i poczta – Kłaj oddalone są od Zakładu o 5 km.

Ogólna powierzchnia Zakładu wynosi 602 ha, użytki rolne zajmują 508 ha, grunty orne 460 ha, łąki i pastwiska 48 ha. Powierzchnie zajmowane pod zasiewy Działu Hodowli aktualnie wynoszą 5 ha.

Grunty położone są na terenie dwóch ośrodków gospodarczych Grodkowice i Brzezie – teren falisty, miejscami silnie wzniesiony, rozłóg graniczący z wokół rozsianymi gospodarstwami indywidualnymi.

Średnie roczne opady wynoszą 725 – 750 mm, przy nasileniu w czerwcu i lipcu. Średnia roczna temperatura pow. 8,80 C, okres wegetacji trwa 210 – 220 dni /początek II dek. marca – koniec III dek. października/.

Gleby utworzone z utworów lessowych zawierających 34 – 45 % części spławialnych oraz 47 – 53 % części pyłowych – bardzo dobre i żyzne brunatne i czarnoziemy, na stokach gliniasto-brunatne i pseudobielicowe. Wszystkie gleby dobre do uprawy, o dobrych warunkach fizycznych, zaliczone w przeważającej części do kompleksów uprawowych gleb pszennych bardzo dobrych i dobrych, a niewielkie obszary gruntów ornych należy zaliczyć do kompleksu zbożowo-pastewnego.

Ważniejsze osiągnięcia hodowlano – badawcze

W majątku ziemskim Grodkowice w marcu 1945 r., utworzono Stację Hodowli Roślin podlegającą do 1950 r. Państwowym Zakładom Hodowli Roślin – Rejon Południowy.

Od 1.04.1951 r. Grodkowice jako Stacja Hodowlano – Badawcza weszły w skład Instytutu Hodowli

i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie. W roku 1969 Stacja została przemianowana na Zakład Doświadczalny Hodowli i Aklimatyzacji Roślin i w takiej postaci funkcjonuje do dnia dzisiejszego.

W okresie powojennym stanowiska dyrektorów piastowali – Marian Rudzki, Zbigniew Szczepański, Adam Markowski, Zbigniew Janecki, Rościszewski, a od czasu włączenia w struktury IHAR Jan Biesaga, Jan Poźniak, Zygmunt Riegier, Zbigniew Jaworski, Czesław Czabajski, Lech Wąs, Jan Bąk, Tadeusz Pasek. i od roku 1992 Stanisław Placek.

Działem naukowym kierowali: Adam Markowski, Stanisław Starzycki / dyrektor IHAR w latach 1970–1984 r./, Lech Wąs, Elżbieta Kozicka – Nowak, Zofia Strach, Władysław Migdał, Andrzej Liwoch, Józef Świegoda, a obecnie Zofia Nakielna.

Twórcze prace hodowlane w Grodkowicach były prowadzone pod kierunkiem profesorów: J. Lekczyńskiej, A. Listowskiego, L. Kaznowskiego, St. Korochody, St. Starzyckiego, R. Ralskiego, T. Ruebenbauera, St. Węgrzyna oraz doc. dr R. Lutyńskiej.

W pierwszych latach po II wojnie światowej prace koncentrowały się głównie nad renowacją odmian zbóż: pszenicy ozimej – ‘Ostka Złotokłosa’, jęczmienia ozimego – ‘Mikulicki’, owsa – ‘Proporczyk’ / St. Starzycki,

1. Zawadzki – rej. odm. 1955 r./.

Wykonywano prace dla pięciu Zakładów Naukowych IHAR: Zakładu Roślin Zbożowych, Zakładu Roślin Pastewnych, Zakładu Roślin Strączkowych, Zakładu Specjalnych Roślin Przemysłowych i Zakładu Ziemniaka.

W późniejszym okresie współpracę ograniczono do dwóch pierwszych Zakładów.

Prace hodowlano – badawcze od początku działalności cechowała bardzo rozległa tematyka.

W roślinach zbożowych prace hodowlane obejmowały gatunki: jęczmień ozimy i jary, pszenica ozima, kukurydza, pszenżyto ozime i jare, owies. Wśród roślin pastewnych poczesne miejsce zajmowały: koniczyna czerwona, koniczyna biała, koniczyna perska i aleksandryjska, lucerna żywokost, atriplex /łoboda ogrodowa/, krzyżeniec, trawy i heracleum. Oprócz roślin zbożowych i pastewnych, które w Grodkowicach zawsze dominowały, prace badawcze prowadzono również nad ziemniakami i roślinami specjalnymi przemysłowymi /bawełna, konopie, kanatnik i inne/. Pracom tym towarzyszyły stale kolekcje rożnych gatunków roślin uprawnych / pszenica, jęczmień, owies, kukurydza, pszenżyto, koniczyna, lucerna, trawy/.

Obok hodowli twórczej prowadzono również hodowlę zachowawczą własnych i obcych odmian: owies ‘Proporczyk’, jęczmień ozimy ‘Brzeski’, ‘Bocheński’ i ‘Grodkowicki’, wiechlina łąkowa ‘Grębałowska’, tymotka łąkowa ‘Grębałowska’, koniczyna ‘Jubilatka’, herecleum ‘Krak’, a aktualnie jęczmień jary ‘Rambo’, dwie odmiany bobiku ‘Sonet’ i ‘Rajan /s/’ oraz kostrzewa owcza ‘Gabi’.

W wyniku prowadzonych prac wyhodowano i zgłoszono do KZ niżej wymienione odmiany:

• jęczmień ozimy ‘Grodkowicki’ – St. Starzycki rej odm.1956 r.
• jęczmień ozimy ‘Krakowski’ – St. Starzycki ks .zgł. 1963 r.
• jęczmień ozimy ‘Bocheński’ – St. Starzycki ks. zgł. 1960 r.
• jęczmień ozimy ‘Brzeski’ – St. Starzycki ks.zgł. 1957 r.
• żywokost ‘Grodkowicki’ – E. Kozicka –Nowakowa ks. zgł. 1960 r.

Charakterystyka aktualnie prowadzonych prac

Ogółem w Zakładzie zatrudnionych jest 18 osób, w tym w Dziale Naukowym 3.

Przez kilkanaście ostatnich lat Zakład ukierunkowano na prace atestacyjne w następujących gatunkach roślin : zboża – pszenica ozima i jara, pszenżyto ozime i jare, jęczmień jary, owies,

rośliny pastewne – bobik, koniczyna, trawy.

Uzasadnieniem tego jest lokalizacja Zakładu i związane z nią warunki glebowo – klimatyczne / coroczna okrywa śnieżna, duża ilość opadów w okresie wegetacji.

Zakres prac w roślinach zbożowych to ocena nowo wyhodowanych rodów i materiałów wyjściowych do dalszej hodowli, pod względem plonowania i reakcji na środowisko ze szczególnym uwzględnieniem odporności na choroby grzybowe takie jak mączniak, rdza brunatna plamistości liści i kłosów.

W sprzyjających rozwojowi roślin pastewnych warunkach pogodowych są prowadzone doświadczenia z oceną plonowania zielonej i suchej masy nowych rodów traw – kostrzewy łąkowej i życicy trwałej

Materiał do badań pochodzi od Hodowców ze Spółek Hodowli Roślin, Zakładów Naukowych i Doświadczalnych IHAR w ramach współpracy z Zespołami Hodowców poszczególnych gatunków oraz ze współpracy międzynarodowej IHAR z CIMMYT w kilku seriach szkółek pszenicy i pszenżyta.

Wieloletnia selekcja pojedynków koniczyny ‘ Jubilatka’ pod względem cechy dobrego wiązania nasion doprowadziła do wytworzenia rodów bardzo korzystnych pod tym względem. Wykazują one także odporność na mączniak oraz przydatność do przedłużonej uprawy – trzyletniej. Materiały te aktualnie pozostają w badaniach własnych Zakładu.

Zakład posiada przygotowaną kadrę, zadawalające zaplecza techniczne i pomieszczenia magazynowe w Dziale Naukowym, co sprzyja prowadzeniu prac doświadczalnych o wyraźnie rysującym się kierunku, zgodnym z zapotrzebowaniem Hodowców, a mianowicie oceną polową najnowszych kreacji hodowli roślin. Zakres tych prac może zostać rozszerzony stosownie do potrzeb, także o badania odmian będących już w rejestrze, a wymagających szczegółowej oceny przydatności dla danego rejonu.

Ponadto, z bardzo dobrymi wynikiem są prowadzone prace w zakresie hodowli zachowawczych kilku odmian roślin rolniczych, a to: jęczmienia jarego ‘Rabel’, bobiku ‘Sonet’.

Ma to powiązane z rozwijaniem przez Zakład produkcji kwalifikowanego materiału siewnego najnowszych, wysokoplennych odmian, propagowaniem ich i sprzedaż rolnikom – głównie na obszarze Polski Południowej.

Zwiększanie produkcji materiału siewnego umożliwia rozbudowanie w latach 1996 – 1998 nowoczesnego magazynu hodowlano-nasiennego o pojemności 660 ton, w pełni zautomatyzowanego.

Od roku 1999 podjęto bardzo intensywne prace w Dziale Produkcji Zwierzęcej. Dokonano adaptacji wiaty na nowoczesną oborę wolnostanowiskową na 130 sztuk krów mlecznych z zastosowaniem głębokiej ściółki, halą udojową typu 2 x 6 rybia ość, żywieniem TMR przy wykorzystaniu wozu paszowego. Modernizacja ta pozwoliła na spełnienie wszystkich norm UE.

Zakład prowadzi na coraz większą skalę:

• szkolenia z zakresu hodowli i nasiennictwa roślin rolniczych oraz z zakresu chowu bydła i produkcji mleka,
• pokazy urządzeń i sprzętu rolniczego,
• spotkania rolników i producentów środków ochrony roślin, nawozów, maszyn itp.

Pałac Żeleńskich

Z uwagi na fakt, że siedzibę Zakładu stanowi Zespół Dworski wpisany do rejestru zabytków, bardzo atrakcyjny pod względem architektonicznym oraz bogaty w tradycje historyczne nie tylko związane z produkcją rolną, od kilku lat w pięknym pałacu otoczonym parkiem odbywają się cieszące się rosnącym powodzeniem;

• koncerty w ramach Festiwalu ‘Muzyka w Pałacu Żeleńskich w Grodkowicach’,
• spektakle teatralne,
• okolicznościowe wystawy obrazów, rzeźb, witraży.